شمخال یا تفنگ شمخال نوعی تفنگ سرپر بود. درباره ریشه نام شمخال اطلاع زیادی در دست نیست.
محمد طاهر میرزا در ترجمه سه تفنگدار بارها از آن نام برده و به نظر می‌رسد این واژه را در برابر Arquebuse به کار برده باشد. در لغتنامه دهخدا هم آمده‌است: «قسمی تفنگ زمخت و سنگین ابتدایی قدیمی نظیر خاندار.»